تحریر/ مجاہد بوزدار
پاکستان ۾ صحافت جي تاريخ ۾ گهڻا اُتار چڙهاءُ آيا آهن هڪ وقت هو جڏهن صحافت کي سماجي بھتري عوامي آگاھي ۽ حڪومتي احتساب جو ذريعو سمجهيو ويندو هو پر اڄ جي دور ۾ صحافت هڪ ڪاروبار بڻجي چڪو آهي جنهن ۾ منافعے جي خاطر گهڻو ڪري ميڊيا مالڪ پروفيسر ڪم ڪندڙ جرنلسٽن جي بجاءِ انهن صحافين،ڪالم نويسن ۽ اينڪرپرسنز کي ترجيح ڏين ٿا جيڪي انهن جي مالي مفادن جي مطابق هلن ٿا اڄڪلهه ميڊيا مالڪن کي پنهنجن ڪاروباري ضرورتن کي صحافت جي اصولن تي ترجيح ڏيڻ جي ضرورت آهي ۽ انهن کي پروفيسر صحافين ۽ تحقيقاتي رپورٽرز کان وڌيڪ انهن صحافين ۽ ڪالم نويسن جي ضرورت آهي جيڪي انهن کي مالي فائدہ فراهم ڪري سگهن اهو صرف صحافين جي ڪالمز،رپورٽن يا اينڪرنگ تائين محدود ناهي پران سان گڏوگڏ اهي چينلزيا اخبارن کي اشتهارن جو ڪاروبار وڌائڻ لاءِ پنهنجن پروگرامزجو نوعيت تبديل ڪرڻ تي مجبور ڪن ٿا ميڊيا جي اشتهارن تي انحصارڪرڻ سبب ميڊيا ادارا اڪثر عوامي مفاد کي نظرانداز ڪندا آهن اشتهارن جي ڊوڙ ۾ انهن ادارن جو بنيادي مقصد ڪمائڻ هوندو آهي جنهن جي نتيجي ۾ تحقيقاتي ۽ معياري صحافت جي بجاءِ سنسني خيز ۽ غيرضروري مواد جي فراهمي وڌي وڃي ٿي اهو ئي سبب آهي جو ميڊيا جي غيرجانبداري تي سوال پيدا ٿيڻ لڳا آهن ۽ عوام جو ميڊيا تي اعتماد گھٽڻ لڳو آهي(ڊمي صحافت ۽ جعلي صحافين جو وڌندڙ رجحان)پاکستان ۾ صحافت جي دنيا ۾ جعلي صحافين جو وڌندڙ تعداد هڪ سنگين مسئلو بڻجي چڪو آهي ڊمي اخبارن ۽ پي ڊي ايف اخبارن جو اجرا هڪ عام ڳالهه بڻجي چڪي آهي جنهن سان نه صرف صحافتي معيار متاثر ٿي رهيو آهي پر ان جي نتيجي ۾ عوام ۾ ميڊيا بابت شڪ ۽ شبہات پڻ پيدا ٿي رهيا آهن ان جعلي صحافين جي ڪري تحقيقاتي صحافت جي فقدان ۾ واڌارو ٿيو آهي ۽ ميڊيا ادارن ۾ غيرپروفيسرانه روين سبب صحافت جو معيار گھٽيو آهي جعلي صحافي نه ته تحقيقاتي صحافت جو حصو بڻجي سگهن ٿا ۽ نه ئي اهي معيار مطابق رپورٽنگ ڪري سگهن ٿا انهن صحافين جي موجودگي سان ميڊيا جي ساکھ متاثر ٿي رهي آهي ۽ صحافت ۾ معيار ۾ تنزلي اچي رهي آهي. ان کان علاوه اهي صحافي پنهنجي ذاتي مفادن لاءِ خبرون پيش ڪندا آهن جنهن سان عوام سان انصاف نٿو ٿي سگهي(سوشل ميڊيا تي ڦهلجندڙ افواهون ۽ کوڙي خبرون)سوشل ميڊيا معلومات جي تبادلي ۾ هڪ نئين انقلابي تبديلي آندي آهي پر ان سان گڏوگڏ ان تي کوڙي خبرن جو ڦهلاءُ به هڪ سنگين مسئلو بڻجي چڪو آهي سوشل ميڊيا تي کوڙي خبرن جو ڦهلاءُ نه صرف صحافت جي اصولن کي نظرانداز ڪري ٿو پران سان گڏ سماجي تفرقات ۽ بدامني ۾ پڻ واڌارو ٿئي ٿو صحافين ۽ اينڪر پرسنز جي طرفان پنهنجي ذاتي يوٽيوب چينلز ٺاهڻ پڻ هڪ نئون رجحان بڻجي چڪو آهي جنهن سان سوشل ميڊيا تي ڪوڙ ۽ گمراهه ڪندڙ مواد جي تعداد ۾ اضافو ٿي رهيو آهي انهن چينلز جو مقصد اڪثرصرف پاڻ کي شهرت ۾ وڌائڻ هوندو آهي نه ته معلومات جي صداقت کي يقيني بڻائڻ ان سان صحافت جي اصل مقصد کي نقصان پهچندو آهي ۽ عوام ۾ هن شعبي بابت وڌيڪ بي اعتمادي پيدا ٿي رهي آهي(ننڍن شهرن ۾ صحافين جي غير معياري ڀرتين جو مسئلو)ننڍن شهرن ۾ ميڊيا ادارا اڪثر ڪري بغير معاوضي جي صحافين کي ڀرتي ڪندا آهن جنهن سان نه صرف انهن صحافين جو استحصال ٿئي ٿو پر صحافتي معيار پڻ متاثر ٿيندو آهي اهي صحافي اڪثر معاشي مجبورن جو شڪار ٿيندا آهن ۽ انهن کي ڪم ڪرڻو پوندو آهي جنهن جو فائدو ميڊيا ادارا اُٿائيندا آهن. انهن صحافين کي اڪثر ڪري تيوهارن يا ملڪي سياسي واقعن دوران شهر ڀر کان اشتهار گڏ ڪرڻ لاءِ استعمال ڪيو ويندو آهي بغير معاوضي تي ڪم ڪرڻ جي ڪري انهن صحافين کي پروفيشنل تربيت حاصل نٿي ٿي جنهن جي نتيجي ۾ انهن جي رپورٽنگ ۾ معيار ۾ گهٽتائي اچي ٿي صحافت جي موجوده صورتحال کي بهتر بڻائڻ لاءِ ضروري قدم صحافت جي ادارن کي هڪ واضح ۽ موثرضابطه اخلاق جي ضرورت آهي جيئن اشتهاري مفادن ۽ غير معياري مواد جي پيشڪش کي روڪي سگھجي صحافين ۽ اينڪر پرسنز لاءِ تربيت واري پروگرامن ۽ ورڪشاپس جو اهتمام ڪيو وڃي جيئن انهن کي پروفيشنل صحافت جي اصولن سان آگاهي ملي صحافتي يونينن کي وڌيڪ متحرڪ ڪيو وڃي جيئن اهي صحافين جي حقن جو تحفظ ڪري سگهن ۽ ميڊيا جي معيار کي بهتر بڻائڻ لاءِ قدم کنيا وڃن سوشل ميڊيا تي کوڙي خبرن جي روڪٿام لاءِ قانونن ۽ ريگولينز جو نفاذ ڪيو وڃي،جيئن عوامي معلومات جي درستگي کي يقيني بڻائي سگهجي غيرمعياري ۽ جعلي صحافين جي بجاءِ تحقيقاتي صحافت جي حوصلا افزائي ڪئي وڃي جيئن عوام کي صحيح ۽ مستند معلومات مهيا ڪري سگهجي پاکستان ۾ صحافت جا مسئلا ۽ انهن جون وجوهات تمام پيچيده آهن پر انهن مسئلن کي حل ڪرڻ لاءِ حڪمت عملي جي ضرورت آهي صحافت جي بنيادي اصولن کي ٻيهر قائم ڪرڻ لاءِ ميڊيا مالڪن صحافين ۽ حڪومت کي گڏجي ڪم ڪرڻو پوندو جيئن صحافت جي ساکھ کي بحال ڪري سگهجي ۽ عوام کي معياري ۽ حقيقت تي مبني معلومات فراهم ڪري سگهجي.
